İletişimde internet ortamının artmasıyla birlikte, bilginin yayılımı ve kullanılmasındaki hız da artmıştır. Ülke ekonomilerinde yaşanan bir değişiklik, diğer ülkelerdeki ilgililer tarafından daha çabuk öğrenilmekte bu bilgiler ışığında davranılmaktadır. Dolayısıyla bir ekonomide yaşanan değişiklik, diğer ekonomileri de etkilemektedir. Fiyatlarda, döviz kurlarında ve faizlerde bu sebeple değişmeler olmaktadır. Ekonomilerde beklenmeyen değişiklikler piyasaları daha riskli hale getirmiş ve risk yönetimi tekniklerinin geliştirilmesini ve uygulanmasını zorunlu kılmıştır eğer finansal risk ile karşı karşıya kalan işletmeler, bu durumu iyi yönetemezlerse iflas edebilirler.
Değişen koşullar, tek başına risk almanın başarılı bir uygulamadan söz etmek için yeterli olmadığını, gerçek başarının iyi bir risk yönetimi ile elde edilebileceğini göstermiş ve bu anlayış, “Riski üstlenmeyin, yönetin” ifadesiyle sloganlaştırılmıştır.
Dikkat edilmesi geren bir nokta da, belirli bir ülkenin ekonomisini analiz edip, geleceğe yönelik analiz yapmak yerine dünya ekonomisinin eğilimlerini de göz önünde bulundurarak, kapsamlı değerlendirmeler yapılması gereğidir. Evrensel düşünüp, işletmenin olanaklarının göz önünde bulundurularak davranılması gereği, “Global düşün, yerel davran” ifadesiyle vurgulanmakladır.
FİNANSAL RİSK YÖNETİMİ NEDİR?
Ticaretin doğasında olan risk, ticaretin var olmasından bu yana hep kaçınılan ancak, kar elde etmek için farklı seviyelerde üstlenilen bir unsurdur.
Risk genel anlamda kaybetme olasılığı olarak tanımlanır fakat risk, aslında tahmin edilen değer ile gerçekleşen değer arasındaki olumlu ya da olumsuz sapmaları belirtir. Finansal risk yönetimi kapsamında daha çok riskten kaçınma (hedging) amacına yönelik bir değerlendirme yaparak, risk yönetimine; kur, faiz ve fiyat riskleri açısından yaklaşılmaktadır.
Finansal risk yönetimi, finansal kararların ortaya çıkaracağı sonuçları; döviz kurları, faiz oranları ve fiyatlar gibi değişkenlerle birleştirerek, uygun riskten kaçınma tekniklerini araştırmak ve hassasiyetlerini açıklayarak, doğru zamanda doğru çözümleri uygulama sürecini içerir.
Diğer bir deyişle finansal riskin yönetimi; çeşitli finansal göstergeleri şirketlerin özel koşulları ile birleştirerek, kararların sürekli gözden geçirilip ele alındığı ve gerektiğinde yeni önlemlerin alındığı dinamik bir süreci içerir.
Finansal kararların başarısı, verilen kararların doğru olmasının yanında, zamanında verilmiş ve uygulanmış olmasıyla da yakından ilgilidir. Zamanlama finansal yönetimin en önemli etmenlerinden biridir.
Riski yönetim teknikleri geleceğe yönelik verilen kararlar olduğundan, riskten kaçınma amacıyla yapılsa bile yanlış bir değerlendirme uygulamaya konulursa başlı başına riski artıran bir faktör de olabilir. Risk yönetiminden doğan tahminlerin sağlıklı temellere dayandırılması gerekmektedir. Gelecekteki fiyat beklentileri ve anlaşmalardaki fiyatlar arasında bir ilişki vardır. Anlaşmalardan doğabilecek en yüksek kazanç ve kayıp durumları göz önünde bulundurularak üstlenebilir risk düzeyi belirlenmelidir.
FİNANSAL RİSK YÖNETİMİNİN GELİŞİMİ VE GEREKLİLİĞİ?
Çağdaş risk yönetimi teknikleri, faiz oranlarında beklenmedik bir düşüşün neden olduğu faiz gelirindeki düşüşü önlemek için ilk olarak finans kurumları tarafından kullanılmıştır.
Risk yönetimi gelişerek, kur risklerini ve mal fiyatlarındaki değişmeleri de kapsayan bir şekilde, kar amacı taşımayan kurumlar tarafından da uygulanır duruma gelmişlerdir.
Bu bağlamda risk yönetimi tekniklerinin birçok uygulaması bulunmaktadır. Döviz kurları, faiz oranları ve fiyatlardaki dalgalanmalar sadece kar amacı güden kuruluşlarca değil, aynı zamanda hükümet ve kar amacı gütmeyen kuruluşlar için de önemli bir risk faktörü olmaktadır.
İşletmelerin; faaliyet konularının, gelenek farklılıklarının, konumlarından kaynaklanan özel farklılıkların etkisiyle farklı finansal gereksinimlerin doğması muhtemeldir. Doğan yeni gereksinimleri karşılamaya yönelik yeni risk yönetimi teknikleri geliştirilmektedir.
Risk yönetimi tekniklerinin uygulanması, bir dereceye kadar geleceğe yönelik beklentileri somutlaştırabildiğinden ve beklentileri programlı bir şekilde bir periyoda bağlayabilme yeteneği sağladığından, finansal yöneticilere; faiz oranları, döviz kuru ve fiyatların ne olacağını belirleme olanağı tanımaktadır. Bu sayede gelecekteki nakit giriş ve çıkışları bir dereceye kadar belirlenebilmektedir. Bu bağlamda risk yönetimi teknikleri planlama ve bütçelemeye önemli katkılar sağlamaktadır. Ayrıca finansal risk yönetimi tekniklerinin esneklik faydaları, işletme bütçesinin esneklik ve süreklilik ilkesine göre belirlenmesine yardımcı olur.
Geliştirilen teknikler ve gelişen teknolojiyle birlikte, risk yönetiminde kullanmak amacıyla üretilen paket bilgisayar programları, karar süreçlerini hızlandırmış ve etkinliğini artırmıştır. Uluslararası nitelik kazanan piyasaları göz önüne alınca bu yaklaşım zorunlu hale gelmiştir. Tasarlanan programların kullanılmasıyla tahminler; daha sistematik, doğru, hızlı, ucuz ve kullanılabilir olmuştur.
TÜRKİYE’DEKİ İŞLETMELER AÇISINDAN FİNANSAL RISK YÖNETİMİ
Türkiye gibi enflasyonun yüksek olduğu ve döviz kuruna devlet müdahalesinin olduğu ülkelerde kur riskiyle mücadele için daha fazla riskten korunma yönteminin kullanılması gerekiyor. Çünkü gelişmekte olan ülkelerde ithalat çoğu zaman ihracatı aşıyor ve bu nedenle döviz borç yükü artıyor.
Piyasa koşulları ile belirlenemeyen döviz fiyatları Merkez Bankası müdahaleleri ile belirlendiğinden, devletin takdirine bağlı olarak gerçekleştirilecek kur devalüasyonları zaten döviz borcu olan kurumları daha kötü bir pozisyona sokabilir.
Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde, uluslararası anlaşmalar yabancı para birimi üzerinden yapılır, bu da kur riskini daha büyük bir tehlike haline getirir.
Finansal risk yönetimi sadece kar üzerindeki etkilerinin yanı sıra işletmelerin varlıklarını sürdürebilmesi açısından da oldukça önemlidir. Döviz kurunda, faiz oranlarında ve mal fiyatlarında beklenmedik değişiklikler olmaktadır. Bu değişikliklere karşı işletmelerin hazırlıklı bulunması, önlemler alması gerekmektedir.
Bu temel sebeplerden dolayı özellikle Türkiye’de finansal risk yönetiminin anlaşılması ve uygulanması önemlidir.
FİNANSAL RİSK YÖNETİMİNİ KİM YAPAR?
Küresel Risk Uzmanları Birliği (Global Association of Risk Professionals / GARP), küresel olarak finansal risk yönetimi uzmanları için önde gelen akreditasyon olarak kabul edilmektedir. FRM sertifikasını kazanmak için, başvuru sahiplerinin iki yıllık iş deneyimine sahip olması ve piyasa riski, kredi riski, operasyonel risk ve yatırım yönetimi konularında bilgi sahibi olması gerekmektedir.
İşletmeler, riski yönetmek ve pozisyon almak üzere önerilerde bulunmak için işletme sahibi veya yöneticiler destek alabilirken, dışarıdan özel bir finansal risk yöneticisi ile de çalışabilmektedir. Finansal risk yönetimi konusunda bağımsız şirketler tarafından geliştirilen programlar da etkinliği artırma konusunda oldukça faydalı tercihler olabilmektedir.
Gelir ve kar, riskten ayrı düşünülemeyeceği gibi firmaların her yatırımı bir dereceye kadar finansal risk içerir. Finansal risklerin anlaşılması, yatırımcıların çeşitli yatırım yaklaşımlarıyla daha iyi fırsatlar yakalayarak seçim yapmalarında yardımcı olabilir.